ΕΙΡΗΝΗ

Σε προσωπικό επίπεδο, Ειρήνη σημαίνει μια κατάσταση ηρεμίας και ησυχίας, χωρίς αναστάτωση, ταραχή ή σύγκρουση. Από κοινωνιολογική άποψη, η Ειρήνη είναι η αρμονία μεταξύ των ατόμων που αποτελούν μια ομάδα. Εάν δεν συνεπάγεται την απουσία σύγκρουσης, σημαίνει την εξεύρεση λύσης σε σχεσιακές δυσκολίες.

Ψυχολογικά, η Ειρήνη περιγράφει μια κατάσταση γαλήνια, ενθουσιώδη και θετική.

Πνευματικά, χωρίς ακόμη να την ορίσουμε (βλ. επόμενη παράγραφο), ας παραθέσουμε τις εκφράσεις «Ειρήνη υμίν» ή «Αναπαύσου εν ειρήνη» για να καταδείξουμε το θέμα μας.

Στην ινδική φιλοσοφία η Ειρήνη είναι η κατάσταση στην οποία όλοι βρισκόμαστε κατά τη γέννηση και αυτήν την κατάσταση αναζητούμε να ξαναβρούμε. Στις Γιόγκα Σούτρες ονομάζεται samâdi (σαμάντι): sama = ίδιο, και adi = προέλευση. Στο βιβλίο «Yoga Sutras» (πραγματεία περί της φιλοσοφίας της Γιόγκα – 6ος αιώνας), ο Πατάντζαλι εξηγεί ότι η γέννηση του νου είναι η αρχή μιας δίνης εικόνων και σκέψεων. Γι’ αυτό, ήδη από τη δεύτερη Σούτρα, ο Πατάντζαλι παρουσιάζει την ακόλουθη βασική αρχή θεμελιώδη αρχή: «Chitta Vritti Nirodha – Τσίτα Βρίτι Νίροντα» (το σταμάτημα των νοητικών διακυμάνσεων), την ειρήνη του νου. Αυτή η μεγάλη ηρεμία θα πρέπει να επιτρέπει στον νου να καλωσορίζει τη μέγιστη δυνατή σκέψη, δηλαδή το απόλυτο, τον Θεό ή τον Δημιουργό (που ονομάζεται «Πουρούσα» στις Γιόγκα Σούτρες).

Η ειρήνη της ψυχής, πριν από την αιώνια ανάπαυση, είναι όταν ο νους δεν αντανακλά πλέον τον κόσμο που μας περιβάλλει αλλά τον Πουρούσα. Η ψυχή είναι η σπίθα της ζωής, η ζωτική αρχή που μας εμψυχώνει και που σβήνει – σύμφωνα με μερικούς– μετά τον θάνατο και οδηγείται στην κόλαση, στο καθαρτήριο ή στον παράδεισο για τους Χριστιανούς ή που ακολουθεί τον κύκλο των θανάτων και των αναγεννήσεων σύμφωνα με τη θεωρία του κάρμα των Ινδουιστών. Από τη λατινική λέξη anima που εμψυχώνει την ψυχή και κατ’ επέκταση εμψυχώνει κάθε φυσικό στοιχείο όπως για παράδειγμα ένα βουνό (εξ ου και η λέξη άνεμοι). Κατά τον θάνατο η ψυχή εγκαταλείπει το σώμα το οποίο καθίσταται αδρανές. Η ψυχή, στην ινδική φιλοσοφία, είναι αιώνια. Η αναζήτηση της ειρήνης της ψυχής σηματοδοτεί το τέλος του κύκλου των αναγεννήσεων, που συνεπάγεται την αναζήτηση ενός ειρηνικού νου.

ΑΡΜΟΝΙΑ

Η Ειρήνη είναι, μεταξύ άλλων, η απουσία συγκρούσεων διότι όλοι είμαστε εξ ολοκλήρου με τον Πουρούσα. Αυτή η απουσία σύγκρουσης αντιστοιχεί με την Αρμονία.

Να έχουμε Αρμονία σημαίνει να έχουμε καλές σχέσεις, να έχουμε κατανόηση, να συμφωνούμε με άλλους ανθρώπους ή με τις διαφορετικές μας τάσεις και προσδοκίες, καθώς και με το περιβάλλον μας. «Κοιτάζουμε μαζί προς την ίδια κατεύθυνση» γράφει ο Σαιντ-Εξυπερύ.

Ας σκεφτούμε για λίγο το ακόλουθο μικρό καθημερινό πρόβλημα: Να χάσω βάρος ή να φάω αυτό το σοκολατένιο γλυκό; Να φροντίσω την υγεία μου ή να υποκύψω στην ηδονή της γεύσης; Να υποστώ μια καταπίεση ή προτιμώ την άμεση απόλαυση; Μια λύση θα ήταν να βρω μια επιθυμία πιο μεγάλη που θα κάλυπτε αυτές τις αντιφατικές προσδοκίες. Στο παράδειγμά μας θα μπορούσε να είναι η επιθυμία να ζήσω περισσότερο ώστε να αναζητήσω και να βρω διαρκή ειρήνη…

Η αναζήτηση της πραγματικής Αρμονίας στη Γιόγκα είναι η αναζήτηση της μεγαλύτερης απ’ όλες τις επιθυμίες, η πρωταρχική επιθυμία που εμψυχώνει την ψυχή ήδη από την πρώτη της γέννηση, δηλαδή να επιστρέψει στην προ της γέννησης κατάσταση (επιθυμία που στη συνέχεια επισκιάζεται από τις συνεχείς μας επόμενες επιθυμίες!). Να είμαστε ελεύθεροι από τις προσκολλήσεις μας…

Στη φιλοσοφία της Γιόγκα το να βρούμε την Αρμονία σημαίνει να συμφωνούμε με την επιθυμία μας για Ειρήνη, ικανοποιώντας έτσι όλες τις προσδοκίες μας. Ας είμαστε όμως προσεκτικοί: «επιθυμώ» δεν σημαίνει «βρίσκω» την Αρμονία. «Βρίσκω την Αρμονία» σημαίνει «βρίσκω την Αρμονία στην καθημερινή ζωή». Η πνευματική αναζήτηση, πέρα από μια πρωινή πρακτική, είναι μία συνεχής δέσμευση. Επομένως, η Αρμονία βρίσκεται στις προσδοκίες μας, στα συναισθήματά μας, στην οικογένειά μας, στο περιβάλλον μας, μεταξύ του λέγω και του πράττω…

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΕΙΡΗΝΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΡΜΟΝΙΑ

Γιατί είναι τόσο δύσκολο να βρούμε την Ειρήνη; Γιατί έχουμε αυτήν την ακατάπαυστη ταραχή στον νου μας;
Αυτή είναι η φύση του νου! Μόλις ανοίξετε το ραδιόφωνο, εκπέμπει συνεχώς (μας λείπει μόνο το κουμπί «σίγαση» για να σταματήσουν όλα). Οι αισθητηριακές μας αντιλήψεις είναι στραμμένες προς τα έξω. Προσλαμβάνουν χωρίς σταματημό εκατομμύρια πληροφορίες που ο νους αναλύει συνεχώς. Συνεχίζουμε ακόμη και τη νύχτα. Τα όνειρα είναι ένα καλό σχετικό παράδειγμα.

Θα ήταν, λοιπόν, ενάντια στη φύση το να βρούμε την Ειρήνη;
Ας θυμηθούμε ότι η ινδική φιλοσοφία στηρίζεται στον κύκλο των επαναγεννήσεων. Η ψυχή είναι που μεταναστεύει από το ένα σώμα στο άλλο, αναζητώντας την απελευθέρωση από αυτόν τον κύκλο. Η φιλοσοφία μας λέει ότι δεν είναι απαραίτητο να περιμένουμε το τέλος του κύκλου για να επιτύχουμε αυτήν την απελευθέρωση και επομένως δεν είναι ενάντια στη φύση να αναζητούμε σ’ αυτήν τη ζωή την Ειρήνη της ψυχής.

Γιατί είναι τόσο δύσκολο να βρούμε την Αρμονία; Γιατί να υπάρχουν αυτές οι εσωτερικές συγκρούσεις (με τις επιθυμίες μας) και οι εξωτερικές συγκρούσεις (με το περιβάλλον μας);
Διότι η ευχαρίστηση του κόσμου που μας περιβάλλει, αφενός περιέχει την απληστία και αφετέρου την αποστροφή. Το πρόβλημα είναι ότι καθώς η ευχαρίστηση είναι πρόσκαιρη, αναζητούμε την επανάληψη όλων των ευχάριστων εμπειριών και αποφεύγουμε τις δυσάρεστες καταστάσεις. Και εδώ, μιλάμε για τη φύση των ανθρώπων. Η ευχαρίστηση, η αποστροφή και η απληστία (οι τρεις μεγάλες κατηγορίες συναισθημάτων σύμφωνα με τον Πατάντζαλι) εναλλάσσονται συνεχώς (αγαπάμε τη γάτα μας, τη διώχνουμε, την ξαναφωνάζουμε). Επιπροσθέτως, ζούμε με τα επιτεύγματά μας και ξαναζούμε κάθε εμπειρία υπό το φως των προηγούμενων (κάτι που κατευθύνει τις επιλογές μας προς την απληστία/αποστροφή). Σαν να έχουμε φίλτρα που μας εμποδίζουν να δούμε τα πράγματα με καινούργια ματιά. Από τη μία, καταγράφουμε τις δικές μας αντιδράσεις και από την άλλη καταγράφουμε οικογενειακούς, κοινωνικούς και πολιτιστικούς περιορισμούς (χωρίς να αναφέρουμε το προηγούμενο κάρμα…). Από τα μοντέλα που βρίσκονται μέσα μας, βλέπουμε μια βεβιασμένη πραγματικότητα μέσα από ένα στρώμα προηγούμενων επιθυμιών και ερμηνειών – εσωτερικών και εξωτερικών. Έτσι, είναι δύσκολο να ξαναβρούμε τη ρίζα της πρωταρχικής μας επιθυμίας, της αρμονίας της γέννησής μας: να ξαναβρούμε την ειρήνη που έχουμε λησμονήσει, που είναι κρυμμένη. Είναι μια αναζήτηση που μας φαίνεται αδύνατη και εν τούτοις ο θησαυρός είναι εκεί μέσα μας, ακόμα και αν η αρχέγονη εμπειρία δεν είναι πλέον προσιτή.

ΜΕΣΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΡΜΟΝΙΑΣ

Πώς να ξαναβρούμε την Ειρήνη και την Αρμονία; Πώς να πολεμήσουμε ενάντια στην ταραχή του νου αφενός και τις συνεχείς συναισθηματικές εντάσεις αφετέρου;
Η φιλοσοφία της Γιόγκα επιτρέπει μια τροποποίηση του ψυχικού πεδίου.
Ο ρόλος της συγκέντρωσης και του διαλογισμού (Ντυάνα) είναι: να προετοιμάσει τον νου με τέτοιο τρόπο ώστε να του επιτρέψει να λάβει κάτι διαφορετικό. Αυτή η περισυλλογή θα φέρει την Ειρήνη. Η Ντυάνα θα συμβάλει στη μείωση της εσωτερικών συγκρούσεων με το άνοιγμα του νου – όσο μεγαλύτερος είναι ο χώρος τόσο πιο πιθανό θα είναι να δεχτεί ένα ειρηνικό συναίσθημα.

Ένα ενοχλητικό συναίσθημα, από την άλλη πλευρά, θα κλείσει τον νου. Μόνο η οδός της ικανοποίησης προσφέρει το απαραίτητο άνοιγμα. Όταν είμαστε θυμωμένοι για παράδειγμα, επικεντρωνόμαστε σ’ αυτόν το θυμό (εξ ου και η δυσκολία αλλαγής αυτής της κατάστασης). Τίποτε άλλο δεν μπορεί να διαπεράσει τον νου μας. Όταν είμαστε ευτυχείς, υπάρχει αρκετός χώρος για να λάβουμε άλλες εμπειρίες.

Επομένως, με την Ντυάνα τροποποιείται το έδαφος έτσι ώστε οι ταραχές να καταστούν ασυμβίβαστες. Πιο συγκεκριμένα, μέσω της Ντυάνα επιτυγχάνετα η διατήρηση ενός «αντικειμένου» στο νοητικό πεδίο κάποιου, ενός αντικειμένου που δεν θα ξυπνήσει καμία εικόνα και δεν θα διεγείρει καμία σκέψη. Ως εκ τούτου, η μόνη δυνατή εμπειρία θα είναι η Ειρήνη ή ο Πουρούσα. Η Ντυάνα αφαιρεί (προσωρινά) όλους τους δεσμούς που μας συνδέουν με τον φαινομενικό κόσμο (απόσπαση): αποσύρει τα φίλτρα που χρησιμοποιούμε για να αντιληφθούμε τον κόσμο, αποσύρει την απληστία και την αποστροφή.

Να χρησιμοποιείτε τον νου με διαφορετικό τρόπο για να σκέφτεστε αλλιώς…

ΠΗΓΗ: ΓΙΟΓΚΑΚΣΕΜΑΜ e-Περιοδικό – N° 13 – Μάϊος 2019